Verrassend zijn de recente onthullingen allerminst. Er hing al geruime tijd een schijn van fraude en omkoping rond het winnende bid van Qatar. The Sunday Times kon beslag leggen op documenten en mailverkeer die zwart op wit bewijzen dat enkele leden van het Uitvoerend Comité van de Fifa zich lieten omkopen. Spil in het verhaal is de Qatarees Mohammed Bin Hammam, die op het moment van de verkiezing ook deel uitmaakte van het UC.
 |
| Mohammed Bin Hammam |
Het Uitvoerend Comité is het meest voorname beslissingsorgaan van de Wereldvoetbalbond. Of het nu gaat over het vastleggen of aanpassen van de spelregels dan wel de toewijzing van een groot kampioenschap. Het Uitvoerend Comité bestaat uit 24 leden, die min of meer evenredig verdeeld zijn over de verschillende continenten waar voetbal wordt gespeeld. Zo levert Europa nog steeds het leeuwendeel van de leden (7). En dit terwijl het Oude Continent verhoudingsgewijs stilaan langs alle kanten wordt voorbijgestoken door onder meer Azië en Zuid-Amerika. Voor België zetelt Michel D'hooghe in het UC. Dat de leden van dit comité alles behalve een smetteloze reputatie met zich meedragen is genoegzaam bekend. Zo moest zelfs D'hooghe, die we in België kennen als een aimabel en betrouwbaar man, in 2011 na onthullingen van The Sunday Times toegeven dat hij in Brugge bezoek kreeg van een Russische lobbyist die hem een waardevol schilderij zou hebben geschonken in ruil voor zijn stem. In het manifest van de Fifa staat nochtans dat het verboden is voor leden van het UC om relatiegeschenken te aanvaarden in wat voor vorm dan ook. D'hooghe zou dit naar eigen zeggen wel hebben gemeld bij de Fifa en er werd verder dan ook geen gevolg meer aan gegeven.
Jack Warner
De toekenning van het WK 2022 aan Qatar mag nu al als een historische vergissing bestempeld worden. En tot dat besef lijkt ook stilaan Sepp Blatter, voorzitter van de Fifa, te komen. Rijkelijk laat als je weet dat er in Qatar al volop gebouwd wordt aan enkele stadions. Een herziening van de kandidatuur lijkt in ieder geval niet voor morgen, hoe confronterend de bewijslast die The Sunday Times boven water bracht ook moge zijn. De beschuldigingen aan het adres van Bin Hammam zijn dan ook niet min. Van ruim een handvol leden werd aangetoond dat zij smeergeld ontvangen hebben van de Qatarees. In totaal voor een bedrag van ruim 3 miljoen euro. Daarbij richtte Hammam zijn pijlen voornamelijk op Afrika, met vier stemgerechtigden een belangrijk target. Daarbij is het een ongeschreven wet dat deze landen net iets soepeler omspringen met fraudepraktijken. Zonder deze 4 stemmen had het bid van Qatar niet eens de tweede ronde gehaald. Ook de contacten tussen Hammam en Jack Warner, toenmalig lid van het UC uit Trinidad en Tobago, doet de Engelse kwaliteitskrant haarfijn uit de doeken. Warner was met 1,17 miljoen euro wel net iets duurder dan zijn Afrikaanse collega's. Pikant detail, normaal gezien beslissen de 24 leden van het Comité over toewijzing van een groot kampioenschap. In 2010 werd noodgedwongen gestemd met 22 nadat bleek dat 2 leden bereid waren smeergeld aan te nemen toen journalisten van The Sunday Times zich voordeden als lobbyisten. Het kwam Hammam alvast goed uit.
"Op 29 mei datzelfde jaar werd Hammam levenslang geschorst door de ethische commissie. Toeval, of een vakkundige geregisseerde afrekening langs de kant van Blatter?"
Zowel Warner als Hammam werden in 2011 door de ethische commissie van de Fifa geschorst. Maar het is pas na de onthullingen van The Sunday Times dat alles nu in een stroomversnelling is geraakt en de Fifa genoodzaakt is met een rapport naar buiten te komen. Het moge duidelijk zijn dat ze dat potje liever gedekt hadden gehouden. Al heeft men er bij de Fifa een handje van weg om zo'n problemen op eigen wijze op te lossen. Hammam was tot oktober 2010 een trouwe luitenant van Blatter, die zich op dat moment opnieuw kandidaat stelde voor een vierde ambtstermijn. Op die manier wist hij op te klimmen in de hiërarchie en schopte hij het tot voorzitter van de AFC (Asian Football Confederation). Eind 2010 maakte hij bekend zich kandidaat te stellen voor het voorzitterschap van de Fifa. Die verkiezing zou plaats vinden begin juni 2011. Op 29 mei datzelfde jaar werd Hammam levenslang geschorst door de ethische commissie. Toeval, of een vakkundige geregisseerde afrekening langs de kant van Blatter? Was Blatter bang dat Hammam opnieuw zijn beproefde (omkoping) tactiek zou toepassen in zijn gooi naar het voorzitterschap? Maar laten we het niet te ver drijven en er gewoon vanuit gaan dat de ethische commissie gewoon haar werk deed, al doet de timing hier anders vermoeden.
Kafala-systeem
Zou de ethische commissie van de Fifa zich overigens ook over de kandidatuur van Qatar gebogen hebben?
De vele wantoestanden die beetje bij beetje aan het licht komen zijn de Fifa een doorn in het oog. De Qatari nemen het bijvoorbeeld niet al te nauw met de mensenrechten. Een schrijnend voorbeeld is dat van de Frans/Algerijnse voetballer Zahir Belounis. De Fransman tekende in 2007 een contract bij El Jaish. Een dispuut over achterstallig loon in 2010 zorgde ervoor dat hij 19 maanden gevangen zat in het oliestaatje. Werknemers, waaronder dus ook voetballers, in Qatar werken namelijk onder het Kafala-systeem. Dit houdt onder meer in dat de werkgever opdraait voor het verblijf van de werknemer, maar ook instaat voor het uitreiken van visa. Dit systeem werd onder meer al aangeklaagd door Human Rights Watch, omdat werkgevers op die manier hun werknemers in hun macht hebben. Naar schatting werken ongeveer 1,2 miljoen laaggeschoolde arbeiders uit Zuidoost-Azië onder dit systeem. Het was pas nadat Belounis dreigde met een hongerstaking en de media lucht kregen van het verhaal dat de profvoetballer eind vorig jaar het land kon verlaten met een geldig uitreisvisum.
 |
| Protest tegen de werkomstandigheden in Qatar |
Mobiliteit
Ook wat betreft de werkomstandigheden bereiken ons onheilspellende berichten. Naar schatting zijn nu al meer dan 400 arbeiders om het leven gekomen bij de voorbereidende werkzaamheden voor het WK. Aan dit tempo zullen bij het voltooien van de werkzaamheden enkele duizenden arbeiders het leven hebben gelaten. Een krachtig signaal van de Fifa is hier dus zeker op zijn plaats. Ter vergelijking; in Brazilië vielen tot hiertoe een handvol dodelijke slachtoffers te betreuren. En dan is er natuurlijk ook de warmte die voetballen in juni en juli onmogelijk maakt. Dit zou verholpen kunnen worden door een aangepaste klimaatregeling in de stadions, maar ook dat systeem komt meer en meer onder vuur te liggen. Een WK in de winter, wanneer de temperaturen ginds draaglijk zijn, is dan weer onbespreekbaar voor de Europese clubs, die hun spelers liever niet geruime tijd willen missen in het midden van de competitie. Ook op vlak van mobiliteit lijkt Qatar niet klaar te zijn om miljoenen voetbalsupporters te ontvangen. De tien stadions zouden namelijk op minder dan 50 kilometer van elkaar komen te liggen. Alles bij elkaar opgeteld is het onbegrijplijk dat Qatar het WK toegewezen kreeg.
De toekenningsprocedure die de Fifa hanteert voor het WK is dringend aan herziening toe. Te fraudegevoelig en allesbehalve transparant en eerlijk. De oplossing is nochtans heel simpel. Zorg ervoor dat alle leden die deel uitmaken van de Fifa (209) hun stem kunnen uitbrengen. Net zoals dat bij het IOC, Internationaal Olympisch Comité, het geval is. Bij de toekenning van de Spelen aan Tokyo in september vorig jaar brachten alle 105 IOC leden uit 76 landen hun stem uit. Toegegeven ook dit systeem is voor verbetering vatbaar. Want waarom krijgen sommige landen (Oekraïne, Amerika...) meer stemgerechtigden leden dan pakweg België en Nederland. Ook hier is de kans op fraude niet onbestaande, maar het wordt natuurlijk wel een heel stuk moeilijker op die manier.
